pobieranie nasienia od koni
c) W przypadku mrożonego nasienia ogierów badania, w kierunku niedokrwistości zakaźnej koni, wirusowego zapalenia tętnic koni oraz zakażnego zapalenia macicy klaczy przeprowadza się w sposób określony w ust. 2 pkt. 6 lit.a lub lit.b albo podczas 30-dniowego okresu przechowywania nasienia, niezależnie od miejsca pobytu ogiera.
Zdrowe źrebię w pierwszym posiłku przyjmuje ok 100-200 ml siary. Zarówno czas pobrania siary i zawartość Ig siarkowych są bardzo ważne dla noworodka i rzutują na jego przyszłość. Siara to podstawowe źródło wartości odżywczych ale ważną jej rolą jest też zapewnienie właściwej ochronę dla noworodka, nim wykształcony zostanie własny układ immunologiczny. Matczyne przeciwciała przechodzą w ostatnim trymestrze do gruczołu mlekowego ale i sam gruczoł również je produkuje. Idealna sytuacja dla noworodka jest wtedy gdy siara pobierana jest szybko, w dużej ilości a jej jakość jest przynajmniej dobra. Wielu hodowców zapomina że nawet subiektywna ocenę jakości siary, którą można przeprowadzić na podstawie jej wyglądu w momencie zdojenia pierwszej porcji dla noworodka. I tak dobrej jakości siara jest gęsta, lepka oraz żółta. Ocena wizualna może być niewystarczająca gdy: matka ma w wywiadzie informację o problemie w odchowaniu źrebięcia z poprzednich ciąż siara na długo przed porodem uciekała z wymienia źrebię pomimo spożycia porcji siary nie nabiera na sile i wymaga kolejnych naszych interwencji uzyskujemy niewiele siary z gruczołu mlekowego i jest ona dodatkowo wodnista i biaława lub mamy problem z uzyskaniem przyzwoitej ilości siary z powodu złego stanu matki do porodu przygotowuje się pierwiastka lub starsza klacz Lekarze opiekujący się stadami klaczy bardzo często korzystają z aparatów mierzących jakość siary. Ważne by siara poprana była jak najszybciej po porodzie- do badania potrzebne jest kilka mililitrów siary i dobrze jeśli próbka do badania pochodzi z tej części wymienia, z której nie pobierał mleka źrebak. Najprostsze aparaty terenowe oceniają np. zawartość cukru w siarze, którego wysokość jest powiązana z jakością siary- a więc i z wartością przeciwciał w niej. Skala Brixa % Stężenie Ig (g/l) Jakość siary Od 10 do 15 0- 28 słaba Od 15 do 20 28-50 graniczna Od 20 do 30 50-80 właściwa Powyżej 30 >80 Bardzo dobra Tego typy aparatów są łatwe w obsłudze i pomiaru można dokonać w stajni w krótkim czasie po porodzie, daje to dużą szansę na wczesne reagowanie i uzupełnienie braków przeciwciał- co jest ich dużą zaletą. Dlaczego badanie siary należy przeprowadzić jak najwcześniej po porodzie? Ponieważ najwyższe przyswajanie przeciwciał ma miejsce pomiędzy 3-6h od porodu. Ocena chociaż szacunkowa przeciwciał wcześnie daje nam czas na ich uzupełnienie poprzez drogę doustną. Rozwiązaniem w takich sytuacjach jest podawanie preparatów sztucznej lub mrożonej siary. Siarę mrożona można uzyskać samemu, zwykle hodowcy posiadający kilka klaczy tworzą własne banki siary- pozyskana siara dobrej jakości- kolejny argument by badać siarę – może być przechowywana zamrożona przez rok. Ponieważ większość źrebiąt z reguły pobiera początkowo mleko podczas 3-4 posiłków z jednej połówki, siarę możemy pobrać z przeciwległej połówki w ilości 200 ml porcja- co jest wystarczające na początek. Źrebięta, które przychodzi na świat jest zdolne do odpowiedzi immunologicznej ale po 10-14 dniach, by była ona skuteczna. Tak więc bezpośrednio po porodzie noworodki narażone są na różne patogeny z środowiska zewnętrznego. Wskazane jest więc by odporność matki przekazana z mlekiem była dla nich jak najlepszym zabezpieczeniem, nim wykształcą własny układ immunologiczny w innym przypadku pozostają bezbronne. W pierwszej części artykułu wspominaliśmy o konieczności oceny noworodka: po porodzie i w pierwszych dniach życia. Postępowanie takie pozwalając nam na wstępną kwalifikację źrebięcia do jednej z grup ryzyka i podjęcie wcześniejszego działania ochronnego. Bez względu na to do jakiej grupy noworodka zakwalifikujemy wskazane jest wykonywanie podstawowych zabiegów profilaktycznych, które w założeniu mają ułatwić przejście przez pierwsze dni życia. Czynności te polegające na zabezpieczeniu drogi wstępowanie bakterii, zapewnienie ochrony układu odpornościowego do czasu wykształcenia własnej odporności, uruchomienia perystaltyki i wydalenie pierwszego kału, wykonywane są w następującej kolejności: * Kontrola pępowiny – przerwanie 3-4 cm od ściany brzucha: - bardzo ważna jest dezynfekcja kikuta pępowiny - powinna mieć miejsce bezpośrednio po porodzie i trwać do chwili całkowitego jej wysuszenia - jednym z lepszych środków w weterynarii do tego celu stosowanych jest jodyna * Napojenie siarą - zdrowe źrebię po ok 30-40 min od porodu. Czas pobrania siary ma ogromne znaczenie, dlatego napojenie źrebięcia bezpośrednio po porodzie – pozwala na wcześniejsza zabezpieczenie go przeciwciałami matki, większą mobilizację do wstania, zabezpiecza żołądek przed pojawieniem się wrzodów i ułatwia odejście smółki. - dodatkowo pobranie siary umożliwia wstępną jej ocenę. ( wielu lekarzy opiekujących się klaczami – stosuje aparaty do wstępnej oceny siary. Zabiegi takie są bardzo ważne ponieważ pozwalają nam na udzieleniu pomocy i napojenie siarą dobrej jakości źrebiąt, od klaczy które mają problem z jej jakością. Najlepszy czas przyswojenia siary przez przewód pokarmowy noworodka przypada do 6h po porodzie, po tym czasie stopniowo spada do 12h by całkowicie ulec zahamowaniu do 24h po porodzie. - wstępna ocenę siary może przeprowadzić właściciel po zdojeniu mleka do butelki przed napojeniem noworodka. W najprostszej ocenie zwracamy uwagę na kolor, gęstość i jakość siary. Jeśli jest ona ciemnożółta, lepka i gęsta- mówimy o jej dobrej jakości. Jeśli siara budzi nasze wątpliwości, mieliśmy problem z odchowaniem źrebięcia od danej klaczy- warto pamiętać o możliwości przebadania siary, ponieważ na rynku dostępne są preparaty ją zastępujące coraz częściej organizowane są również przy większych stajniach i lecznicach opiekujących się końmi banki siary- z której można skorzystać. * Lewatywa – smółka gromadząca się w przewodzie pokarmowym, fizjologicznie powinna odejść od 30 do 40 min po porodzie. Do jej zatrzymania najczęściej dochodzi u ogierów ze względu na budowę anatomiczną, ale predysponowane są również źrebięta niedojrzałe, z chorobami pojawiającymi się przy przedłużającej akcji porodowej lub takie u których występują zaburzenia neurologiczne. Prawidłowe odejście smółki uwarunkowane jest rozpoczęciem pracy jelit i spożyciem siary- dlatego ważne jest by została ona podana wcześnie po porodzie- jej składniki wzmagają ją. Profilaktyczne wykonanie lewatywy- zabiegi takie pozwalają na przeciwdziałaniu skutkom jej zatrzymania, które mogą nieść ze sobą poważne konsekwencje. Wykonanie tych czynności po porodzie: pozwala na szybsze wzmocnienie źrebięcia i lepszy jego start. Proponowany i stosowany przez naszych lekarzy schemat działania: pozwala już po ok 15-20 min od zakończenia porodu napoić źrebię a dzięki podanym tak pokarmie zdecydowanie wzmocnimy naszego malucha co pozwoli mu na szybsze i pewniejsze wstanie- a więc i lepsze pobieranie kolejnych porcji mleka. Należy jednak pamiętać że czasami jednokrotne napojenie noworodka może nie być wystarczające- zwłaszcza u tych źrebiąt, które są oceniane w skali APGAR jako słabsze, wówczas podaje się pokarm średnio co 2h do chwili aż źrebię będzie wstanie samodzielnie wstać i się napić mleka. zabezpiecza okolicę pępka- odpowiednie jego zasuszenie i zamknięcie tej najpowszechniejszej drogi wniknięcia patogenów, chroni nas przed poważnymi konsekwencjami strat źrebiąt min. w wyniku kulawki. ( będziemy o tym wspominać szerzej już niebawem) ułatwia odejście smółki poprzez wykonanie lewatywy- co zaś zapobiega rozwinięciu się objawów kolkowych, które w przypadku ich wystąpienia zaczynają się z reguły od 6 h po porodzie i stosunkowo szybko narastają. Problem dużo częściej spotykany u ogierów! Przejście przez pierwszy okres adaptacyjny jest już samo w sobie trudne dla noworodka. Dlatego: czuwając podczas porodu i roztaczając nad źrebięciem opiekę po porodzie zmniejszamy współczynnik upadków wśród noworodków, których najwięcej jest w pierwszych 12 dniach życia. Okres przyjścia na świat noworodka wymaga zarówno od nas lekarzy jaki i hodowców dużo cierpliwości, sprawnej oceny akcji porodowej, przygotowania jak najlepszych warunków dla ciężarnej matki i jej dziecka oraz zabezpieczania źrebięcia na pierwsze dni życia. Każde szczęśliwe zakończenie ciąży przynosi nam poczucie ulgi po długim okresie wyczekiwania. Dziś opowiemy o ocenie żywotności noworodka, która jest kluczem do zabezpieczenia go w pierwszych dniach życia i zapewnienia mu właściwej opieki. Ocena ta powinna iść w parze z zastosowaniem wobec malucha zabiegów profilaktycznych, o których również niebawem wspomnimy na stronie. Tymczasem pamiętajmy że pojawienie się na świecie jest dla źrebięcia wejściem w I okres adaptacji, w czasie którego organizm noworodka przystosowuje się do życia poza bezpiecznym środowiskiem macicy. Zmiany jakie wówczas zachodzą dotyczą wszystkich poszczególnych układów od układu krążenia, oddechowego, wydalniczego po stabilizację temperatury wewnętrznej ciała. Ponieważ czas ten bywa trudny dla noworodka- współczynniki śmiertelności są najwyższe właśnie w pierwszej dobie życia. Naszym zadaniem jest sprawna ocena parametrów życiowych i zastosowanie odpowiedniej profilaktyki, wszystko po to by wzmocnić źrebię bezpośrednio po porodzie. Wstępną ocenę stanu klinicznego możne wykonać, każdy kto opiekuje się ciężarnymi klaczami- ważne by obserwować matkę w okresie okołoporodowym, podczas porodu i bezpośrednio po nim przystąpić do oceny noworodka. Zarówno choroby na jakie są narażone klaczy podczas ciąży jak i nieprawidłowości przebiegu akcji porodowej mają bowiem duże znaczenie dla noworodka. Właśnie dlatego coraz częściej porody przebiegają pod kontrolą opiekuna lub lekarza- w przypadku klaczy, które z wywiadu mają informację o wcześniejszych komplikacjach porodowych- wszystko po to by jak najlepiej przygotować źrebię na przejście przez pierwszy okres adaptacji. Dane z wywiadu, które pozwalające nam wstępnie oszacować czynnik ryzyka obciążające noworodka to: * choroby stwierdzone u matki w okresie przed porodem * skrócenie lub wydłużenie długość ciąży ( fizjologicznie to: 330 dni +/- 2 tygodnie) * zaburzenia przebiegu porodu ( np. 2 faza porodu – wypieranie płodu – nie powinno przekraczać 20 min) Czynniki ryzyka wypływające na noworodka ze strony matki to min: ciężki poród cięcie cesarskie poród przed lub po terminem choroby łożyska ( zapalenie lub częściowe jego odklejenie) gorączka , transport przedwczesna laktacja ciąża bliźniacza informacje o wcześniejszych problemach porodowych u matki Czynniki ryzyka obciążające noworodka i pochodzące od niego to min: bliźniaki śmierć matki źrebię z problemem pobierania pokarmu, nie wstające, u którego doszło do przedwczesnego odejścia smółki wady ułożenia, postawy i położenia płodu Do oceny żywotności noworodka stosuje się różnych technik i schematów punktowo szacujących podstawowe parametry życia źrebięcia. Najprostszy schemat polega na ocenie: Kryterium oceny w punktach 0 pkt 1 pkt 2 pkt Oddychanie brak nieregularne Silne, regularne Błony śluzowe blade sino-różowe Różowe, wilgotne Odruchy brak płytkie Prawidłowe Napięcie mięśniowe brak osłabione Spontaniczne Wartość: 0 – 3 pkt noworodek słabo żywotny- wskazuje na stan bardzo poważny i wymaga szybkiego wezwania lekarza weterynarii 4 – 5 pkt noworodek zagrożony - wskazuje na stan poważny, który jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie procedury, poprawiające prawidłowe funkcjonowanie szybko może przejść w stan zagrożenia życia. Granice między noworodkami zakwalifikowanymi do słabych lub zagrożonych są bardzo płynne i w każdej chwili może dojść do pogorszenia, dlatego te źrebięta też wymagają konsultacji lekarskiej do tego czasu właściciele powinni zapewnić ciepły i pozbawiony przeciągów boks oraz dokarmianie. 6 – 8 pkt noworodek żywotny- najlepsza sytuacja- zapewnienie źrebięciu pobierania pokarmu i toaleta pępka do czasu jego zupełnego wysuszenia są z reguły wystarczające. Dlaczego zachęcamy do obserwacji porodu i opieki nad noworodkiem? Ponieważ w naszej wieloletniej praktyce stosowanie pewnych algorytmów postępowania opartych na wczesnej obserwacji i zastosowaniu u każdego źrebięcia profilaktyki zawsze przynosiło sukces i wielokrotnie pokazało że taki model postępowania umacnia źrebaka. Dziś zwracamy uwagę na to by nie zapominać o ocenie noworodka i wiedzieć na co powinniśmy zwrócić uwagę!Kategoria: Rozród, Dodano: Badanie andrologiczne w tym badanie nasienia jest często wykonywaną procedurą zarówno u zwierząt gospodarskich jak i towarzyszących. Hodowcy psów i kotów użytkowanych reprodukcyjnie zlecają wykonanie takich badań zarówno w celach diagnostyki niepłodności w przypadku tzw. pustych kryć, przed mrożeniem nasienia oraz profilaktycznie w celu skontrolowania płodności swoich reproduktorów. Niezwykle istotnym elementem pobierania nasienia jest odpowiedni sprzęt, który zapewni plemnikom odpowiednią temperaturę, dzięki czemu ocena żywotności i ruchliwości jest miarodajna. Najczęściej nasienie od psów pobiera się do szklanych kalibrowanych zbiorniczków z płaszczem wodnym, w których temperatura wody wynosi ok. 35-37oC. Nieco rzadziej stosuje się woreczki, rękawy foliowe lub polipropylenowe stożki zakończone plastikową probówką. U kotów natomiast, ze względu na niewielkie objętości uzyskiwanego ejakulatu najczęściej stosuje się probówki Eppendorf. Metoda manualnej manipulacji/ masażu prącia Jest to najczęściej stosowana metoda uzyskiwania ejakulatu od psów. Cała procedura powinna odbywać się w cichym i spokojnym otoczeniu. Od większości samców ejakulat najlepszej jakości można uzyskać w obecności suki w rui. Warto również mrozić wymazówki z wydzieliną z pochwy od suk w cieczce, aby móc ich użyć w przyszłości. Erekcję można uzyskać poprzez wykonywanie masażu opuszki żołędzi prącia przez napletek. W tym czasie pies może wykonywać ruchy kopulacyjne, które poprzedzają rozpoczęcie oddawania nasienia. Skład ejakulatu u psów U psów ejakulat składa się z trzech frakcji: Frakcja I (przednasienna) –klarowna wydzielina gruczołu krokowego, zazwyczaj nie zawiera elementów komórkowych, a jej objętość może wahać się pomiędzy 0,1 a 2 ml Frakcja II (nasienna)- gęsta, przypominająca mleko lub śmietanę, bogata w plemniki wydzielina, najczęściej o objętości 0,1-3ml Frakcja III (ponasienna) – to wydzielina gruczołu krokowego, decydująca o objętości całego ejakulatu. Elektrostymulacja/ Elektroejakulacja W literaturze opisywane są próby uzyskania nasienia poprzez elektrostymulację zarówno u psów jak i u kotów. Jednakże ze względów etycznych nie jest to metoda przeprowadzana rutynowo. Ponadto istnieją doniesienia sugerujące niższą jakość nasienia pozyskiwanego tą metodą w porównaniu do masażu prącia lub metod farmakologicznych. Procedura ta powinna być przeprowadzana na zwierzęciu poddanemu znieczuleniu ogólnemu (np. po podaniu medetomidyny i ketaminy). Kolejnym krokiem jest usunięcie mas kałowych oraz wsunięcie sondy z elektrodami przez odbyt na głębokość 6-8 cm. Dzięki serii bodźców elektrycznych dochodzi do ejakulacji. Pozyskiwanie plemników z najądrzy W medycynie weterynaryjnej pozyskiwanie plemników z najądrzy jest wykonywane na wyizolowanych narządach i umożliwia pobranie gamet niedługo po śmierci lub gdy nasienia nie można uzyskać innymi metodami. Technika ta polega na wyizolowaniu i rozdrobnieniu nożyczkami bądź skalpelem najądrzy, a następnie zanurzeniu tkanki w medium (np. Ham’s F-10, Hepes, TALP lub sól fizjologiczna) na około 10 minut. Następnie przy użyciu pipety należy zebrać medium z plemnikami. Minusem tej metody jest zanieczyszczenie tkankami uzyskanego materiału. Po oczyszczeniu (np. poprzez wirowanie w gradiencie Percollu), uzyskane plemniki mogą zostać poddane kriokonserwacji, co umożliwi ich przyszłe wykorzystanie. Metoda kateteryzacji cewki moczowej Jest to najczęściej stosowana metoda pobierania nasienia od kotów. Do procedury należy przygotować zwierzę tak jak do zabiegu w znieczuleniu ogólnym tj. zaleca się wykonanie kontrolnych badań krwi oraz głodówkę. Kotu należy podać domięśniowo medetomidynę w dawce 100-140 µg/kg Substancja ta powoduje skurcz przewodów najądrzy i nasieniowodów oraz wypchnięcie plemników do cewki moczowej. Po około 10-15 minutach od podania leku należy wynicować prącie i wprowadzić jałowy cewnik. Cewnik należy pozostawić w cewce na kilkanaście sekund, a następnie przenieść nasienie do probówki z rozrzedzalnikiem. Należy mieć na uwadze, aby nie wprowadzić cewnika zbyt głęboko, gdyż ewentualna aspiracja moczu wpłynie negatywnie na żywotność plemników. Bibliografia Burns G. Pobieranie nasienia od psów. Weterynaria po Dyplomie 02/2014 Dubiel A. Rozród psów. Plan badania reproduktora. Rozdział 2. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 2004 Michelle Anne Kutzler (2005). Semen collection in the dog. , 64(3), 0–754. doi: Prochowska S., Niżański W. Pobieranie i ocena nasienia kocurów w praktyce klinicznej. Magazyn Weterynaryjny 07-08/2016 Tijsselaere T., Van Soom A. Semen collection and artificial insemination in the cat. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 79, 467-470, 2010. Varesi S. Canine epididymal spermatozoa: characteristics, collection and cryopreservation. Doctoral Program in Veterinary Clinical Sciences 2011-2012 Autor: lek. wet. Kinga Domrazek, Pracownia Rozrodu Małych Zwierząt, Katedra Chorób Małych Zwierząt i Klinika, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Przejdź do następnej stronyStacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt posiada Centrum Produkcyjne w Bydgoszczy, w którym utrzymujemy buhaje i prowadzona jest produkcja nasienia. Są to - ob